Kasım 2022 ayında elimize ulaşan Kastamonu’yla ilgili eserlerden bizi en çok sevindirenlerden biri de Dr. Dilek Yılmaz’ın doktora tezini kitaplaştırarak yayımladığı eseri oldu. Dostum Metin Boyacıoğlu’nun tavsiyesi üzerine adresimize göndermiş:
Dr. Dilek Yılmaz; Sofuzâde Mehmet Tevfik Efendi: Hayatı, Edebî Şahsiyeti ve Dinî Edebiyatla İlgili Şiirleri, Ankara 2022, 589 s. İlahiyat Yayınları: 741.
Sofuzâde Mehmet Tevfik (Safoğlu) Efendi (1874-1960), 19-20. yüzyıl tanınmış şair ve bilginlerindendi. Öz Kastamonuluydu. Özgeçmişini Ağabeyim rahmetli Özdemir Tan’la birlikte hazırlayıp 10 cilt olarak yayımladığımız Gurur Kaynağımız Kastamonulular adlı biyografi ansiklopedimizin III. Cildinde (Ankara 2004, s.92) yayımlamıştık… Eserlerinden şiirlerinden oluşan divanı diyebileceğimiz Hulviyyât Kastamonu Vilayet Matbaasında 2011 yılında basılmıştı. Hakkında, Kastamonulu bilim insanı Prof.Dr. Abdulkerim Abdulkadiroğlu’nun birçok makalesini okumuştuk. Sofuzâde’yi Ziya Paşa ayarında bir şair kabul ediyordu. Kitabını yazmak istiyordu. Ömrü vefa, müsaade etmedi. Ancak, yazdıkları boşa gitmedi. Mezun olduğu Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde Dilek Yılmaz adında bir kızımız (Boğaziçi Üniversitesi mezunu) Türk İslam Edebiyatı Ana Bilim Dalında 2020 yılında Prof.Dr. Mehmet Akkuş’un danışmanlığında “Kastamonulu Sofuzâde Mehmet Tevfik Efendi’nin Hayatı, Edebî Şahsiyeti ve Dinî Edebiyatla İlgili Şiirleri” konulu bir doktora tezi hazırlayarak başarıyla savundu. Kitap, bazı ek ve değişikliklerce söz konusu tezin baskıya hazırlanması sonucu ortaya çıktı. Tezin hazırlanması sırasında ailesine ve dokümanlara ulaşma konusunda Mustafa Gezici, Metin Boyacıoğlu ve Nurettin Şöy’ün katkıları oldu. Sofuzâde’nin yaşayan torunları Firuzan ve Rahşan Hanım’la Latif Oktay ve eşi Şengül Hanım da ellerindeki bilgi ve belgeleri cömertçe verdiler.
Ana konumuz, kitap olduğundan Sofuzâde’nin hayatını, hizmetlerini yazamadığımız için hoş görünüz. Sadece; Ankara Sanat Okulunda (Taş Mektep) 1906-1910 yılları arasında müdürlük yaptığını, ilimizde 1911-1919 yılları arasında Zafer adlı 12 sayfalık bir gazete çıkardığını, İstiklal Savaşı’nda Müdafaa-ı Hukuk Cemiyetinde görev aldığını, dinî şiirlerinin çoğunlukta olduğunu, hem divan hem de tekke-halk edebiyatı alanlarında şiir yazdığını belirtip eserlerini saymakla yetineceğiz.
Dr. Dilek Yılmaz’ın tespitine göre eserleri: Hulviyyât (Şiir Mecmuası, Kastamonu 1911), Şiir Defterleri (Hulviyyât’tan sonra 1943 yılına kadar yazdığı şiirlerden oluşan 9 defter), Rubâiyyât-ı Mevlâna (Mevlâna’nın 101 rubâisinin şerhi), Sırru’l-Velâye (tasavvufa dair eseri), Miyârü’ş- Şemîm fi Ahlaki’l Ümen (ahlaka dair eseri), Zafer gazetesi eserleri (gazetede yayımladığı yazı ve şiirleri), El-Medâris ve Beyânü’l-Hak dergilerindeki eserleri (bu iki dergideki yazı ve ayet tefsirleri).
Kitabın Ön Söz’ünde Dr. Dilek Yılmaz, kitabı yayımlayış amacını ve içeriğini kısaca şöyle açıklıyor (s.9-11):
“Bu çalışmamızın konusu, Osmanlı Devleti’nin ve klasik şiirlerimizin bu son zamanlarına tanıklık etmiş, geleneğin takipçisi bir Osmanı münevveri, âlim, şair, edip siyasetçi ve tüccar Kastamonulu Sofuzâde Mehmet Tevfik Efendi’nin Hayatı, Edebî Şahsiyeti ve Dinî Edebiyatla İlgili Şiirleri’dir. Ana kaynaklarımız şairin divanı niteliğindeik matbu eseri Hulviyyât ile şiirlerinin kayıtlı bulunduğu eski alfabemizle kaleme alınmış on bir cilt defterdir.”
Kitap, girişten sonra iki büyük bölümden oluşmakta. Bölümler ile alt başlıklardan bir kısmı şöyledir:
I.Bölüm: Kastamonulu Sofuzâde Mehmet Tevfik Efendi’nin Hayatı ve Edebî Şahsiyeti
- Hayatı: Doğum Yeri ve Tarihi, Ailesi, Tahsil Hayatı, Hocası Ballıklızâde Ahmed Mâhir Efendi, İcâzeti, Lakabı, Soyadı ve Mahlası, Edebî Çevresi, Bulunduğu Hizmetler, Yapmış Olduğu Seyahatler, Vefatı.
- Eserleri
- Edebî Şahsiyeti: Şiire ve Şairliğe Dair Görüşleri ve Muhteva Yönünden Şiirleri, Şekil Yönünden Şiirleri (Kafiye ve redifler, nazım şekilleri, aruzla kaleme aldığı şiirlerindeki nazım şekilleri, heceyle kaleme aldığı şiirlerindeki nazım şekilleri, edebî sanatlar, diğer özellikler)
II.Bölüm: Dinî Edebiyatla İlgili Şiirleri
- Cenâb-ı Allah ile İlgili Edebî Türdeki Şiirleri: Tevhîd, Münâcât.
- Peygamberlerle İlgili Edebî Türdeki Şiirleri: Na’tları, Mevlûdiyyeler, Mi’raciyyeleri.
- Ramazanniyyeleri
- Îdiyyeleri
- Ehl-i Beyt ile İlgili Şiirleri
- Sâkînâmesi
- İslam’ın ve İmanın Şartlarıyla İlgili Şiirleri
- Dinî-Tasavvufi Muhtevadaki Şiirler
Dinî-Tasavvufi Şahsiyetlerle İlgili Şiirleri (Ahmed Mâhir Efendi, Seyyid Ahmed Hicabî, Abdülkâdir Geylânî, Hacı Bayram Velî, Mevlânâ, Şâbân-ı Velî, Aziz Mahmud Hüdâyî, Seydişehirli Hacı Abdullah Efendi, Müderris Hacı Osman Kulaksızoğlu, Nureddin Karasu
- Hikemî Şiirleri
Kitap; sonuç, kaynakça ve ekler’le sona ermekte. Ekler bölümünde hayatı ve hizmetleriyle ilgili fotoğraf ve belge kopyaları bulunmaktadır.
Dr. Dilek Yılmaz, tezini hazırlarken bizim yazdıklarımız dâhil, yüzü aşkın kitap ve makaleyi titizlikle incelemiş, hakkında bilinenleri çok genişletmiş, doğum tarihindeki çelişkiyi düzeltmiştir. Bütün eserlerini, tezi dolayısıyla gözden geçirdiğine göre, yapacakları henüz bitmemiştir. Sıra Sofuoğlu’nun yayımlanmamış eserlerini baskıya hazırlamaya gelmiştir. Kendisine Kastamonulular adına şükran borçluyuz. Sakaryalı olduğu hâlde, ilimiz kültürüyle ilgilenmiş. Telefonla da görüşüp ayrıca tebrik ve teşekkürlerimizi ilettik.
NAİL TAN
