- yüzyılda Romanya’dan Bozkurt’un Killi köyüne göç eden Gagavuz kökenli ünlü Enver Paşa ailesinden, “ Azerbaycan Fatihi” diye bilinen kardeşi Nuri Killigil Paşa Azerbaycan’da çok sevilir. Bakû’deki I. Dünya Savaşı Şehitliği’nde en mümtaz köşe, bölüm ona ayrılmıştır. Şehitlikteki şehit künyeleri içinde pek çok Kastamonulu asker de vardır.
Ağabeyim Özdemir Tan’la birlikte hazırladığımız 10 ciltten oluşan Gurur Kaynağımız Kastamonulular adlı biyografi ansiklopedimizde Enver Paşa, Nuri Paşa ve Amca Kut Zaferi Kahramanı Halil Kut Paşa hakkında geniş bilgi vermiştik ( C I / Ankara 2004: 47-49, C III / Ankara 2004: 16-17). Ayrıca Kut Zaferi ve Nuri Paşa’nın İstanbul’daki mezarının yenilenmesi çalışmaları dolayısıyla Kastamonu gazetemizde 3-4 köşe yazısı yazmıştık.
Geçen hafta Azerbaycan’ın önemli şairlerinden “Halk Şairi” unvanlı Neriman (erkek) Hasanzade’nin Ankara’daki yeni bir kitabı basıldı, daha doğrusu Azerbaycan Türkçesinden Türkiye Türkçesine şair İsmet Bora Binatlı tarafından aktarıldı: Neriman Hasanzade, Seyyid Nigârî Türbesi, Ankara 2018, 103 s., Kültür Ajans Yayınları:342. Bir şiir kitabı. Azerbaycan’dan Amasya’ya müridleriyle birlikte göç eden, şeyh, mutasavvıf şair Nigârî’nin 2014 yılında restore edilen türbesinin açılışına katılan Hasanzade bu şiir kitabını yazmış.
Yazımızın asıl konusu Nigârî değil. Nuri Paşa. Soyadı Kanunu çıkınca köyünün adını soyadı alacak kadar Bozkurt’a bağlı, bir defa da köyüne gelmiş olan Nuri Killigil (1889 – 1949) hakkında Neriman Hasanzade’nin bir destanı var. Bakü’de 2010 yılında yayımlanmış. Nuru Paşa, Bakü 2010, 103 s. Azerbaycan’da Paşa’ya Nuru Paşa deniyor. Türkiye Türkçesine yine İsmet Bora Binatlı aktarmış.
Önce şair Neriman Hasanzade’yi kısaca tanıtalım. 1931 yılında Azerbaycan’ın Kazah şehrinde doğdu. İlk ve orta öğrenimini Kazah’ta yaptı. Gence Devlet Pedagoji Üniversitesi Filoloji Fakültesinde yüksek öğrenimini tamamladı (1953). Moskova Maksim Gorki Edebiyat Enstitüsünde ikinci yüksek öğrenimini gördü (1961). Azerbaycan Devlet Üniversitesinde Azerbaycan Edebiyat Tarihi Bölümünde asistan olarak akademik çalışmalarına başladı (1962). Üç yıl sonra doktora tezini tamamladı. Azerbaycan Uluslararası İlimler Akademisine 2002 yılında “Muhbir Üye”, 2004 yılında da “Akademik Üye” seçildi. Devlet Başkanlığınca 2005 yılında “Halk Şairi” unvanı verildi. Çok sayıda ödülün sahibidir.
1991 – 1995 yılları arasında milletvekilliği yapan Hanzade şiir, tiyatro dalındaki eserleriyle tanındı. Hâlen Millî Avrasya Akademisinde Dil ve Edebiyat Bölümünün Müdürlüğünü yürütmektedir.
Neriman Hasanzade, Nuru Paşa adlı destanında (Azerbaycan’da uzun şiirlere poema diyorlar) 15 Eylül 1918 tarihinde Bakü’yü Ermeni, Rus ve İngiliz işgalinden kurtaran Kafkas İslam Ordusu Komutanı Nuri Paşa’nın kahramanlıklarını şiirleştirmiştir. Kitaba kendisini yakından tanımakla bahtiyar olduğum Azerbaycan Millî İlimler Akademisi Üyesi, Azerbaycan Atatürk Araştırma Merkezi Başkanı ve Milletvekili Prof. Dr. Nizami Caferov bir takdim / sunuş yazmış. Yazısına “PoemaDestan yahut Poema Senfoniya” başlığını vermiş.
Şair, yazar İsmet Bora Binatlı’nın Türkiye Türkçesine aktardığı şiirin giriş ve bitiş bölümlerini vererek yazımızı tamamlıyoruz. 2018 Türk Dünyası Kültür Başkenti etkinlikleri sırasında şairler davet edilirken Neriman Hasanzade unutulmamalıdır diye düşünüyoruz. Türkiye’ye silah üretirken bir suikaste kurban giden, bizce Şehit Nuri Killigil Paşa’yı bu vesileyle rahmetle, saygıyla anıyoruz.
Nuri Paşa at üstünde
Türkiye’den, Kars’tan gelir.
“Azerbaycan” diye diye
Yaralanmış arslan gelir.
Ermeni hıyaneti
Rus’tan gelir, Fars’tan gelir.
….
Hangi ilden seslenirsen
Ey Türk oğlu
Orası yurdun olacak.
Orada bir gün yeniden
Bir Nuri Paşa doğacak.
Türk can verdi bu toprağa
“Azerbaycan” diye diye.
Tarih, seni okuyorum
Ben Türk’e “can” diye diye.
Neriman Hasanzade
