30 Ağustos 1922 Başkomutan Meydan Savaşı’nın 98. Yıl dönümünü gururla kutlarken, zaferin kahramanlarından Dadaylı Miralay Halit Akmansü’yle ilgili iki yıl önce yayımlanmış, geniş kapsamlı bir kitaptan söz etmek istiyoruz. Dadaylı Resim İş Öğretmeni, ilçe millî eğitim müdürlüğü yapmış bulunan yazar Halil Serdar Bıyıklı’nın (d.1936) kitabının künyesi şöyle:
Halil Serdar Bıyıklı, Miralay Halit Akmansü, İstanbul 2018, 180 s. Pamiray Yayınları Edebiyat Dizisi.
Dostumuz Metin Boyacıoğlu vasıtasıyla temin ettiğimiz kitap, torunu Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof.Dr. Şefik Halil Akmansu’nunve akrabalarından Safiye H. Maliki’nin verdiği bilgi ve belgelerle donatılması bakımından önemlidir. Prof. Akmansu kitaba bir ön söz de (s.5-6) yazmıştır. Bu ön sözdeki şu cümleler dikkat çekicidir:
“Halit Akmansü’nün 69 yıl süren yaşamı, her evresiyle örnek alınasıdır, ibret vericidir, soyadının anlamı olan “temiz asker” ile bire bir uyumludur; özenilecek, takdir edilecek pek çok tarafları vardır.
Ünlü Fuat Paşa, Türkçü ve devlet adamı Ahmet Vefik Paşa için söyle demiş: ‘Ahmet Vefik Paşa, binek taşı cesametinde bir elmastır; ne yüzüğe takılır ne de sokakta bırakılır… Dedem Halit Bey de, değerli bir pırlanta idi. Ancak devir onun değerini gerektiği gibi takdir edememiş ve bir köşede bırakmak ihmalini göstermiştir.”
Topçu Miralay /Kur. Albay Halit Akmansü (1884-1953) Büyük Taarruz’a 5. Kafkas Tümeni Komutanı olarak katılmış, 2 Eylül 1922 günü gecesi Uşak Bölmelik Tepe/Çakmaktepe’de Yunan Ordusu Başkomutanı General Trikopis ve maiyetini esir almıştı. Trikopis’inteslim filamasını dürbünle görüp Süvari Bölük Komutanı Yzb. Ahmet Salih Bey’e emir veren Miralay Halit Bey’di. Trikopis ve generalleri o gece 5. Kafkas Tümeni karargâhında dinlendikten sonra ertesi gün Uşak’a Başkomutan Gazi M. Kemal’in huzuruna götürüldüler. Günümüzde Uşak Bölmelik Tepe’de olayı anlatan, Miralay Halit Bey’in resminin de bulunduğu bir anıt bulunmaktadır.
Kur. Alb. Halit Akmansü hakkında daha önce kız kardeşi Zübeyde’nin oğlu Dr. Ziya Göğem (1913-1981) tarafından iki ciltlik bir kitap yayımlanmıştı. Kurbay Albay Dadaylı Halit Bey, İstanbul 1954-1956, 2 Cilt. Halil Serdar Bıyıklı, kitabını hazırlarken Dr. ZiyaGöğem’in kitabından ve Göğem’in kız kardeşi Safiye Hakkâm Maliki’nin verdiği bilgi ve fotoğraflardan yararlanmış. Böylece, Dr. Göğem’in kitabını da bir bakıma tamamlamıştır.
Halil Serdar Bıyıklı’nın orijinal fotoğraf ve belgelerle desteklediği kitabından bazı alt başlıkları sıralayalım:
Hayatı, Aile Kütüğü, Öğrenim Hayatı, Orduya Katılması, I. Dünya Savaşı’ndaki Görevleri, Kûtü’lÂmâre Zaferi-Esir Alınan İngiliz Ordusunun Öyküsü, Musul’un İşgali ve Boşaltılması, Atatürk ile İlk Görüşmeleri, Demir Yolları Genel Müdürlüğü, Sakarya Meydan Savaşı, Yunan Başkumandanı Trikopis Nerede Kime Nasıl Teslim Oldu?, Büyük Taarruz Alanı, Son Hazırlıklar ve 5. Kafkas Tümeni, 26 Ağustos Taarruz Başlıyor, 30 Ağustos 1922, General Trikopis’in Esir Düştüğü Gün, Trikopis Kimdir?, 61 Kahraman Devlet Mezarlığı’na, Tercüme-i Hâl Kağıdı, Halit Akmansü Albay, Soy Ağacı, Büyük Millet Meclisine Sunduğu Önergeler, Ziya Göğem Kimdir?, Trikopis’i Esir Eden Askerimiz Ahmet Çavuş, Vatan Uğruna Ölümsüzlüğe Koşanlar, İsminin Verildiği Yerler, Yararlanılan Kaynaklar, Sözlük.
1916 Kûtü’l-Âmâre Zaferi, Sakarya Meydan Savaşı, Büyük Taarruz ve Başkomutan Meydan Savaşı kahramanı Kur.Alb. Halit Akmansü, Gazi Mustafa Kemal’in isteğiyle 1923 seçimlerine girdi. Kastamonu Milletvekili seçildi. Cumhuriyetin ilanına olumlu oy kullandı. 3 Mart 1924’te halifelik kaldırılırken halifeliğin lehinde konuştu ama kaldırılması için oy verdi. Buna rağmen tepki alınca Halk Fırkasından istifa etti. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası hareketine katıldı, olumsuz hareketlerin, konuşmaların içinde yer almadı. Parti 1925yılında kapatılınca bağımsız milletvekilliği 1927 yılına kadar sürdü. 14 Şubat 1929’da ordudaki görevinden emekliye ayrıldı. İstanbul’da dört çocuğuyla geçim sıkıntısı çekmeye başladı. Atatürk ona hiçbir zaman kırılmamıştı. Tekrar milletvekili olmasını istedi, ancak Halit Bey kabul etmedi. İnönü de ona 1939’da Zonguldak Kömür İşletmelerinde Yönetim Kurulu Üyeliği; 1946, 1950 genel seçimlerinde milletvekilliği teklifinde bulundu. Yine kabul etmedi. Uzun süre Daday’da yaşadı. Kadıköy’de yaşarken 10.02.1953 tarihinde İstanbul’da öldü. Karacaahmet Mezarlığı’na defnedildi. 17 Eylül 1988 tarihinde kemikleri törenle Ankara’daki Devlet Mezarlığı’na nakledildi. Kendisini rahmetle anarken, Halit Serdar Bıyıklı’yı bu değerli eseri için kutluyoruz.
NAİL TAN
