2020 yılında tüm Dünyayı ve dolayısıyla Ülkemizi etkisi altına alan korona virüs (COVİD-19) 2021 yılı içinde ciddi tehdit oluşturmaktadır. Virüsün etkilerini en aza indirebilmek için Dünya ülkelerinin insanlarını mümkün olan süratle aşılayabilme yarışı içine girdikleri görülmektedir.
İki doz olarak uygulanan aşılamanın Ülkemizdeki seyrini görmek için Sağlık Bakanlığı verilerine baktığımızda 17.03.2021 tarihi itibariyle 7.989.556 kişiye 1 inci doz aşının, 4.364.901 kişiye de 2 nci doz aşının yapıldığı, bu verilere göre 4.364.901 kişide yapılması gereken 2 (iki) doz aşılamanın tamamlandığı anlaşılmaktadır. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre 2021 yılında Ülkemiz nüfusu 83.614.362 kişidir. Bu verilere göre halen Ülkemiz nüfusunun ancak % 5.2’sinin aşılanabildiği, toplum bağışıklığının oluşabilmesi için en az % 67’sinin yani yaklaşık 55.000.000 kişinin aşılanması gerektiği bilim insanlarınca dile getirilmektedir.
Korona virüs sürecinde sıkışan ekonominin rahatlatılması gerekçesiyle kontrollü normalle adıyla normalleşme süreci başlatılmıştır. Bu süreçle birlikte illerin risk durumu mavi (düşük), sarı (orta), kiremit (yüksek), kırmızı (çok yüksek) olarak yayınlanmaya başlanmıştır. Bunun yanında, Cumartesi ve Pazar günleri uygulanan sokağa çıkma yasağı bazı illerde (Örneğin Ankara) iki gün içinde kaldırılmış, bazı illerde (İstanbul) yalnızca Pazar günü için kaldırılmıştır.Bu ve parti kongreleri vb. gibi başka nedenlere bağlı olarak; 05 Mart 2021 tarihine kadar 698’un altında olan günlük hasta sayısı 05 Mart tarihinden itibaren yükselmeye başlamış ve 17 Mart tarihi itibariyle 869 olarak ortaya çıkmıştır.
Korona virüs (COVİD-19) süreci ekonomik olarak tüm sektörleri etkilemiştir. Bu etkileme istihdamı koruma tedbiri olarak Ülkemizde kısa çalışma ve ücretsiz izin uygulamasını ve buna paralel olarak da iş ve hizmet sözleşmesinin feshi ve işten çıkarma yasağını ortaya çıkartmıştır.
İstihdamı koruma tedbirlerinden ilki olan zorlayıcı nedene bağlı kısa çalışma 29 Şubat 2020 tarihinde yürürlüğe giren Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair 25.03.2020 tarihli ve 7226 sayılı Kanunun 41 inci maddesiyle hayata geçmiştir. 2020 yılının Mart ayından itibaren başlamış olan kısa çalışma uygulaması söz konusu Kanunla Cumhurbaşkanına en son 30 Haziran 2021 tarihine kadar verilen uzatma yetkisi çerçevesinde Cumhurbaşkanı Kararlarıyla yapılan uzatmalar doğrultusunda günümüze kadar uygulanagelmiştir. Son olarak 18.02.2021 tarihli ve 3556 sayılı Cumhurbaşkanı Kararıyla kısa çalışma uygulama süresi 31.03.2021 tarihine kadar uzatılmıştır. 15 Mart 2021 günü yapılan açıklamalara göre kıs çalışma uygulama süresinin son defa uzatıldığı, başka uzatılmayacağı belirtilmiştir. Vaka sayılarında görülmeye başlayan artışa ve bu artışın devam etmesine bağlı olarak kısa çalışma uygulamasının 31 Mart 2021 tarihinden sonra uzatılmayacağı açıklamasının erken yapılmış bir açıklama olmamasını umut etmek istiyorum.
Kısa çalışma ödeneği ödemeleri İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanmaktadır. İŞKUR verilerine göre önceki dönemden ödemesi devam edenlerle birlikte 2021 Şubat ayında 1.296.315 kişi için 2.058.655.740 TL kısa çalışma ödeneği ödemesi yapılmış olup, kişi başına yapılan kısa çalışma ödeneği 1.588,08 TL olarak ortaya çıkmaktadır. İŞKUR verilerinden 09 Mart 2021 tarihi itibariyle İşsizlik Sigortası Fon Varlığının 93.975.166.000 TL olduğu anlaşılmaktadır.
İstihdamı koruma tedbirlerinden ikincisi olan Ücretsiz izin, 17 Nisan 2020 tarihinde yürürlüğe girmek üzere Yeni Koronavirüs (Covıd-19) Salgınının Ekonomik ve SosyalHayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun ileBazı Kanunlarda Değişiklik YapılmasınaDair 16.04.2020 tarihli ve 7244 sayılı Kanunun 7 nci maddesiyle hayata geçmiştir. Aynı Kanunun 9 uncu maddesiyle de iş ve hizmet akdinin feshi veya işten çıkarma yasağı konusunda hüküm getirilmiştir.
17.04.2020 tarihi itibariyle işyerinde çalıştığı halde kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayanlar ile 15.03.2020 tarihinden sonra işten ayrılan, ancak işten ayrılma durumu işsizlik ödeneğine hak kazanacak şekilde olduğu halde prim gün sayısı ve hizmet akdinin devam ettiği süre yönüyle aranılan şartları taşımayan sigortalı işsizlerin, iş ve hizmet sözleşmesinin feshi ve işten çıkarma yasağını geçmemek üzere ücretsiz izin uygulamasından yararlanabilmektedirler. Bu kişiler, ücretsiz izinde bulundukları veya işsiz kaldıkları süre kadar ücretsiz izinli sayılmışlar ve sayılacaklar, ücretsiz izinli sayıldıkları süre için İŞKUR’ca 2020 yılında günlük 39,24 TL, 2021 yılında günlük 47,70 TL nakdi ücret desteği ödemesi yapılmaktadır.
Bu çerçevede, Nisan 2020- Şubat 2021 döneminde 2.506.562 kişi nakdi ücret desteği almaya hak kazanmıştır. Bu kapsamda hak eden kişilere toplam 9.278.334.982 TL nakdi ücret desteği ödemesi yapılmıştır. Ayın her günü ücretsiz izinli olan işçiye 2021 yılında ayda 1.431,00 (- %0 7,59 Damga Vergisi kesintisi) ödeme yapıldığı ortaya çıkmaktadır. Nakdi ücret desteği ödeme miktarı, kısa çalışma ödeneği ödeme miktarına göre ayda en az 300 – 400 TL az olmaktadır. Dolayısıyla istihdamı koruma tedbiri olarak kısa çalışma ödeneği, nakdi ücret desteğine göre çalışan için daha cazip gelmektedir.
Kısa çalışmanın 31 Mart 2021 tarihinden sonra uzatılmayacağı açıklanırken, nakdi ücret desteği ödeme süresi ile iş ve hizmet akdi veya işten çıkarma yasağı uygulama süresine ilişkin olarak söz konusu Kanunla (Madde 7 ve 9) Cumhurbaşkanına en son 30 Haziran 2021 tarihine kadar verilen uzatma yetkisi çerçevesinde Cumhurbaşkanı Kararlarıyla yapılan uzatmalar doğrultusunda günümüze kadar uygulanagelmiştir. Son olarak 09.03.2021 tarihli ve 3592 sayılı Cumhurbaşkanı Kararıyla ücretsiz izin ile iş ve hizmet akdinin feshi veya işten çıkarma yasağı uygulama süresi 17.05.2021 tarihine kadar uzatılmıştır.Daha önce kısa çalışmadan yararlanan, ancak 31 Mart sonrasında yararlanamayacak olan çalışanlar ücretsiz izin uygulamasından yararlanmaya başlayacaklardır.
İstihdamı koruma tedbirlerinden çalışan açısından şartları daha iyi olan kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği süresinin uzatılmayıp, buna karşın çalışan açısından kısa çalışmaya göre daha az cazip olan ücretsiz izin ve nakdi ücret desteği süresi ile iş ve hizmet akdinin feshi veya işten çıkarma yasağı süresinin uzatılması çelişki olarak dikkat çekmektedir.
Konu hakkında ne yapılacağı veya yapılmayacağını bekleyerek, görecek olmakla birlikte, çalışanın en az mağduriyetine neden olan kısa çalışma uygulama süresinin 31 Mart sonrasına uzatılması, uzatılmaması halinde, bunun iş ve hizmet akdinin feshi veya işten çıkarma sayısını artırmaması dilek ve beklentimizle…
- Bu vesileyle, 18 Mart Çanakkale destanını yazan Gazi Mustafa Kemal Atatürk başta olmak üzere tüm şehit ve gazilerimizi şükran, minnet ve saygıyla anıyor, ruhları şad olsun diyorum.
İş, Sosyal Güvenlik ve İşkur konularındaki sorularınız beklenmektedir.
[email protected] 0(532)406 87 79
Raşit ULUBEY
İş, Sosyal Güvenlik,
İşkur Uzmanı ve Danışmanı
