Kastamonu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Araçlı hemşehrimiz Prof.Dr. Eyüp Akman, her yıl sonuna doğru bir kitap yayımlamayı artık bir gelenek hâline getirdi. 2021’de ne yapacak diye merakla bekliyorduk. 3 Kasım 2021 tarihinde kargodan yeni kitabı çıktı. Şaşırtmadı yine. Çoğu zaman olduğu gibi, bu kitabı da Kastamonu’yla ilgili bilimsel bir araştırmaydı:
Belgelerle Araçlı Meşhur Şahsiyetler; Ankara 2021, 164 s. Gazi Kitabevi Yayını.
Prof.Dr. Eyüp Akman, Arap harfli Osmanlı alfabesiyle okumayı bildiği için her bilim insanının yapamayacağı çalışmaları üstlenmeyi seviyor. Bu defa da öyle yapmış. Araçlı on önemli şahsiyetle ilgili bir arşiv çalışması yapıp mevcut bilgileri kat kat artırmış. Söz Başı’nda kitabı hazırlayış amacını ve çerçevesini şöyle açıklıyor:
“Belgelerle Araçlı Meşhur Şahsiyetler” adlı bu çalışmamızda sadece on kişinin bilgilerine yer verdik. Okuyucular, kitabın içinde çok fazla kişi arayacak ama bulamayacaklardır. Bunun sebebi, bu çalışmalarımızın belgelerle desteklenmiş olmasıdır. Amacımız, burada meşhur bütün Araçlıları anlatmak değildir. Zaten, böyle bir çalışmayı Nail Tan (Özdemir Tanl’la); Gurur Kaynağımız Kastamonulular adlı on ciltlik eseriyle yapmıştır. O eserde, farklı ciltlerde iki yüze yakın Araçlı ünlü isim yer almaktadır.
Bizim burada hayat hikâyesini vermiş olduğumuz kişilerin bilgileri daha evvelki çalışmalarda kısmen bulunmaktaydı. Biz ise bu eserle, var olan bilgileri daha da arttırarak onları belge ve fotoğraflarla zenginleştirdik. Eserde, bu on şahsiyete ait yedi fotoğrafa ve 67 belgenin tıpkı basımına yer verdik. Hakkında fazla belge bulduğumuz takdirde, yapılacak diğer baskılarda bu çalışmadaki kişi sayısı aratacaktır.
On dokuzuncu yüzyıl ve yirminci yüzyıl başlarında Araç’ta üç medresenin bulunduğu (Abdal Paşa Medresesi, Niyaziye Medresesi, İğdir Medresesi) bu çalışmayla ortaya çıkmış oldu. Buna, Kastamonu Semhiye Medresesi’nin Sırtlı Ali Efendi tarafından yaptırıldığı bilgisini de ilave edelim.”
Esere Araç Belediye Başkanı Satılmış Sarıkaya da bir Ön Söz yazmıştır. Kitapta Araçlı şu önemli şahsiyetlerle ilgili bilgi, belge ve fotoğraflar bulunmaktadır:
- Şekerci Hacı Bekir ve Ailesi (s.1-37)
- Osmanlı Sarayı Veznedarı Halil Efendi (s.38-45)
- Müderris, Huzur Hocası Bayezıdoğlu Ali Rıza Efendi (s.46-52)
- Müderris, Huzur Hocası Bayezıdoğlu Mehmet Salih Efendi (s.53-68)
- Müderris, Şeyh Sırtlı Senâî Efendi (s.69-72)
- Müftü, Müderris Kayabaşıoğlu Hasan Tahsin Efendi (s.73-109)
- Müftü, Müderris Macaroğlu Mehmet Kâmil Efendi (s.110-143)
- Huzur Hocası Muhammet Kâmil Efendi (s.144-145)
- Huzur Hocası Hasan Hulusi Efendi (s.146-152)
- Müftü, Müderris Şeyhoğlu Mehmet Ulu (s.153-162)
Bu şahısların çoğu ilmî öğrenimlerini Araç dışında yapıp İstanbul ve Kastamonu’da ün kazanmışlardır. Hasan Tahsin Kayabaşı Efendi, Macaroğlu Mehmet Kâmil Efendi ve Şeyhoğlu Mehmet Ulu Efendi Araç’ta müftülük yapmışlardır. Prof.Akman, Kastamonu Müftülüğü ve Diyanet İşleri Başkanlığı arşivlerinde çalışıp, ailelerinden bilgi alıp müftülerin hayatlarını, çalışmalarını ebedîleştirmiştir. Huzur Hocası, veznedar ve diğer ünlü Araçlı İstanbulluların hayatları için Osmanlı arşivine başvurması gerekmiştir. Araçlı ünlü şekerci, saray şekerbaşıcısı Hacı Bekir’in ailesinden torun Nazlı Nilüfer İmre Hanımefendi ise aile şeceresiyle ilgili bilgi verdiği gibi kitabın basılmasına da maddi destek sağlamıştır. Bizim 1983 yılında, İstanbul’da Millî Güvenlik Akademisinde yüksek yöneticilik eğitim aldığımız sırada Hacı Bekir Şirketini Nazlı Nilüfer Hanım’ın babası Y. Müh. Doğan Şahin Bey yönetiyordu. Kültür ve Turizm Bakanlığında Daire Başkanı ve Araçlı olmama rağmen tam şecereyi vermemiş (normaldi, güven kazanmam için 2005-2008 yıllarını beklemem ilk Hacı Bekir kitaplarnı yayımlamam gerekti), sadece ünlü müzisyenler İstiklâl Marşı’mızın bestecisi Osman Zeki Üngör ile Muhittin Sadak ve kızı piyanist Gülseren Sadak’ın aileden olduklarını söylemişti. Biz de kitabımızda bu müzisyenlerden övgüyle söz etmiştik. Ayrıca, birçok belge ve fotoğraf da vermişti.Prof.Dr. Akman’ın yayımladığı tam şecerede başka önemli kişiler de bulunuyor. Söz gelimi; Atatürk’ün yakın arkadaşı, Türk Dil Kurumunun kurucularından yazar Ruşen Eşref Ünaydın’ın eşi Hatice Saliha Hanım (d.1893) Hacı Bekir’in oğlu Ahmet Şevki Efendi’nin torunudur.
Kitaptaki ünlülerin yarısı hakkında bizim de ön çalışmamız olmuştu ama yarısını bilmiyorduk. Ayrıca, bu yıl 9 Ekim 2021 tarihinde Eyüp Sultan Belediyesinin misafiri (Yunus Emre Sempozyumu dolayısıyla) iken Eyüp Sutan Mezarlığı’ndaki Hacı Bekir Ailesi mezarlarını Prof.Akman’la ziyaret ederken de belirttiğim gibi “İki Araçlı Hacı Bekir Ailesi tarihçesini böylece tamamlamış” olduk. Değerli bilgin Ord.Prof.Dr. M. Fuad Köprülü’nün “İlmî yeni nesiller tamamlar.” sözü bir kez daha doğrulandı.
Prof.Dr. Eyüp Akman’ın yeni kitabı (Ord.Prof.Dr. A. Süheyl Ünver, “son kitabı” sözünü asla kullanmamamızı isterdi. “Ya gerçekten son kitap oluverirse?” derdi.) küçük memleketim Araçlı ve büyük memleketim Kastamonulu olmaktan dolayı neden gurur duymamız gerektiğini açıklayan bir çalışmadır. Kolay değil, yazılması zor; zaman, emek ve sabır isteyen bir çalışmayı gerektirmiştir. Kendisine yardımcı olanlara, baskıyı sağlayan Hacı Bekir Ailesine şükran borçluyuz. Teşekkürlerimizin sayısı, şu an Türkiye’deki Araçlı sayısı kadar olsun Prof.Dr. Eyüp Akman’a! Keşke Fazıl Bayaktar Paşa’mız da görseydi. Allah’ın rahmeti, nuru, on muhterem Araçlının ve ailesinin fertleri üzerine yağsın…
NAİL TAN
