Kastamonu’da valilik de yapan kahramanların vaktiyle “padişah sultasından cumhuriyete”, “istibdattan demokrasiye”, “tebaadan ulus devlete” geçiş sürecinde oynadıkları rol yaz yaz bitmiyor…
Dönemin en başat aktörlerinin yolu nasıl oldu da Kastamonu’dan geçti?
Nasıl bir kavşak noktası, nasıl bir liman, nasıl bir istasyon ki Kastamonu…
Valiler namına “yıldız geçidi” adeta.
“Vali Atıf Bey”…
Teşbihte hata olmaz, “Mülazım Atıf Bey” olarak soyunduğu ve nihayete erdirdiğiyle göreviyle Osmanlı’da “çağ kapayıp, çağ açan” aktörlerden biri.
1880 yılında Çanakkale’de doğdu, 1904’te askeri okuldan mezun oldu, “mülazım” olarak orduya katıldı, Manastır 3. Ordu ilk görev yeriydi, Balkan coğrafyası “İttihat ve Terakki” üssü o vakit, derhal cemiyete katıldı…
“Fedai” oldu üstelik.
Gözü kara bir teğmendi…
İçinde hürriyet ateşi alev alev yanıyordu.
İttihat ve Terakki genç subaylar içinde örgütlendikçe örgütleniyordu, giderek gücü artıyordu, askıya alınan meşrutiyetin yeniden ilanı için bastırdıkça bastırıyordu…
1908 yazında İttihat ve Terakki’nin önde gelenlerinden Resneli Niyazi Bey Meşrutiyet’in ilan edilmesi talebiyle emrindeki askerlerle isyan etti ve dağa çıktı, Sultan Abdülhamit isyanı bastırmak için efsane komutanı Şemsi Paşa’yı Manastır’a gönderdi.
Şemsi Paşa padişahın Balkanlardaki gölgesiydi, heybetliydi, ünlü bir komutandı…
Manastır telgrafhanesine girdi Paşa, telgraflarını çekti, dışarı çıktı.
Mülazım Atıf Bey pusudaydı, silahını ardı ardına ateşledi, Şemsi Paşa’yı vurdu…
Bir devir kapandı.
“23 Temmuz 1908”…
“İkinci Meşrutiyet” ilan edildi.
Meşrutiyete giden yolda kilit rolü Mülazım Atıf Bey oynadı…
Şemsi Paşa suikast sonucu hayatını kaybetmese, ortada İttihat ve Terakki kalmayacaktı belki, tarih başka türlü seyredecekti.
“Mülazım Atıf Bey”…
“Kastamonu Valisi Atıf Bey”.
Kimler geldi kimler geçti Kastamonu’dan…
Şaşırmak elde değil.
(Vali Reşit Paşa “14 Mayıs 1913-25 Ağustos 1915” tarihleri arasında Kastamonu Valiliği yaptı, İttihat ve Terakki kabinesinin “bazı” emirlerini yerine getirmedi, “hızlı” İttihat ve Terakki’ci olmasına rağmen görevden alındı…
Yerine bir diğer “hızlı” İttihat ve Terakki’ci Atıf Bey atandı.
İttihat ve Terakki’nin kendi mensubu iki vali arasında neden değişikliğe gittiğine ilişkin iddialar tarihçilerde mevcut…
İddiaları tartıya çıkarmak bu yazının konusu değil.
Ankara “vali vekili” idi Atıf Bey…
Kastamonu’ya 18 Ekim 1915’te vali olarak atandı.
1 Haziran 1918’e kadar görev yaptı Kastamonu’da…
Yaklaşık 3 yıl süresince Kastamonu’da olup biteni de tarihçilere havale etmekte fayda var.
Atıf Bey Halep Valisi olarak atandı, ardından yeniden Kastamonu Valisi yapıldı, sonra yeniden bu görevinden ayrıldı…
“13 Ekim 1918-4 Kasım 1918”.
Vali Atıf Bey döneminde Kastamonu’nun çehresi önemli oranda değişti…
Başlı başına bir “Vali Atıf Bey” kitabı yazılsa yeri.)
MUSTAFA AFACAN
