Cumhuriyet döneminin 1990’lı yıllara kadar yetişen eğitimci kuşaklarına/nesillerine; asıl görevi öğrencilerine öğretmenlik yapmak yanında çevrelerinin kültürünü araştırmak görevi de yüklenmiştir denilebilir. Gerek halk gerekse çağdaş kültür derleme, araştırmalarında öğretmen yazarlar başı çekerken şiir, hikâye/öykü, roman, oyun, deneme yazarı olarak da pek çok öğretmen edebiyat tarihine geçmiştir. 1982 YÖK Kanunu’ndan sonra MEB bünyesinden koparılan yüksek okullarla birlikte yeniden düzenlenen yüksek öğretimde çok sayıda üniversite açılmış, 2000’li yıllarda üniversitesi bulunmayan il kalmayınca, çevre kültürünü derleme, araştırma görevi bir bakıma öğretim üyelerine devredilmiştir. Çünkü; her öğretim üyesi, uzmanlık alanında bu tür araştırmalar yapıp yayımlamak zorundadır.
Ata Erdoğdu (d.1948, Daday Dereköy), Sosyal Bilgiler Öğretmeni bir eğitimci. 1974 yılından itibaren hep Kastamonumerkezinde çeşitli eğitim görevlerinde bulundu. 1982-1996yılları arasında yaklaşık 15 yıl Kastamonu Millî Eğitim Müdür Yardımcılığı görevini yürüttüğü için Kastamonuluların yakından tanıdığı bir eğitimcidir. Ancak onun ilimize hizmeti eğitimden çok kültür alanında olmuştur. Kastamonu halk kültürü/folkloru alanında başladığı kültürel araştırmalarını genişletmiş; otuz yıl (1991-2021) sonunda yedi ciltten oluşan Kastamonu Kültürü kitabına ulaşmayı başarmış, 11 Ağustos 2021 Sel Felaketi’nden sonra da 8. cildi yazmaya başlamıştır. Kitabın ilk dört cildi 2018 Türk Dünyası Kültür Başkenti Kastamonu etkinlikleri çerçevesinde yayımlanmıştı. Biz de Kastamonu gazetemizdekiköşeyazımızda tanıtmıştık. 5. cildin tanıtımına geçmeden önce ilk dört cildin konularını hatırlatmakta yarar görüyoruz:
Kastamonu Kültürü 1: İlimiz, Halk Türküleri, Mâniler, Atasözleri, Bilmeceler, Bâtıl İnançlar, Yemekler, Kıyafet, Hatıralar, Evlenme Âdetleri, Halk Oyunları, Evler, El Sanatları, Çocuk Oyunları, Efsaneler, Menkıbeler, Ninniler, Dil
Kastamonu Kültürü 2: İlin Tanıtımı, Dokuma Kültürü, Unutulmaya Yüz Tutan El Sanatları, İş ve Meslekler
Kastamonu Kültürü 3: Çocuk Oyunları, Erkek Seyirlik Oyunları, Kadın Seyirlik Oyunları, Davul Kültürü ve Karayılan, Yol Durakları (Hanlar, Hancılar, Yolcular)
Kastamonu Kültürü 4: Amcamın Gözyaşları, Kıbrıs’ta İki Yıl, Benim İçin Yazdılar, Ben de Yazdım, Kastamonu’dan Beş Kültür Adamı
Ata Erdoğdu 5. Cildin Ön Söz’ünde niçin yeni ciltler yayımladığını, amacını şöyle açıklıyor:
“Bugünkü Kastamonukadar, dünkü Kastamonu’yu da tanımak ve tanıtmak görevimizdir. Bugünü tanıdıktan sonra geçmişteki özelliklerimizi, yapımızı da tanımamız gerekecek. İşte benim de yapmak istediğim bu! Geçmişten bir şeyler bulup bunu gençlere, gelecek nesillere aktarmak. Yaptığım araştırmaların sonucunu, ulaştığım bilgileri, çekebildiğim veya bulabildiğim fotoğrafları okuyucularımla paylaşmanın bir görev olduğunun bilincindeyim.
1970’li yıllarda başlayan araştırma, alanı tarama hastalığım elli yılı geçen sürede olgunlaştı, zenginleşti. Amatörce yapılan bir hizmetin sonucunu tamamlamak niyetiyle çalışmalarımı; beşinci ve altıncı ciltlere ilave olarak yedinci ciltle tamamlamak arzusundayım. Böylece; elli yıllık çalışmanın sonunda elde ettiğim bilgi, belge ve fotoğrafları yedi ciltte toplamış olacağım.”
Ata Erdoğdu’nun Kastamonu Kültürü 5 kitabının konuları ekonomi ağırlıklı. Bakınız kitapta bu ekonomik konular hangi plan çerçevesinde ele alınmış? Özet olarak açıklamak zorundayız:
I.Bölüm: Kendir(Kenevir):
Kendir nedir? Türkiye’de kendir. Kastamonu’da kendir. KATSO ve kendir. Kendir ekimi ve sanayii. Kendir ziraatı ve urgancılık. Kastamonu’da urgan nasıl yapılır? Urgancılar Kooperatifi. Kendir dokuma sanatı. Kendir Fabrikası. Kendirden kâğıt yapılması. Sigara Kâğıdı Fabrikası. Fabrika satılıyor. Daday’da kendir. Devrekâni’de kendir. Araç’ta kendir. Türkiye’de kendir. Taşköprü’de kendir. Hamamönü’nde kendir. Yeniden kendir dikimi. Yeşil hazine kenevir. Kendir, urgan pazar yerleri. Kendir sempozyumu.
II.Bölüm: Keten
Keten tarımı. Keten tohumu yağı (beziryağı). Kastamonu’da keten. Kastamonu Kalkınma Vakfı ve keten. Keten hasadı. Yerli keten ziraatı ve sanatımız. Doğrusöz gazetesinde keten. Kastamonu gazetesinde keten. Cumhuriyet’in 15.yılında keten. Kastamonu haritasında keten ekim alanları. Beziryağı Fabrikası. Çatalzeytin’de keten. Bozkurt’ta keten. Cide’de keten. İnebolu’da keten. Küre’de keten. Azdavay’da keten. Taşköprü’de keten. Araç’ta keten. Son bezirhane İnebolu’da. Keten ve keten tohumunun özellikleri. Keten dokumacılığı. Keteni bulduk: Satı Mehmet Ünlü.
III.Bölüm: Yaylacılık
Yayla, yaylacılık ve yayla geleneği. Kastamonu’da yayla kültürü. Kastamonu merkez ilçe yaylaları. Araç yaylaları. Çatalzeytin’de yaylacılık: Daday yaylaları. Tosya’da yayla kültürü. Azdavay, Bozkurt, Cide, Devrekâni, Hanönü, İnebolu, Pınarbaşı ve Taşköprü’de yayla kültürü. Kastamonu’da yaylalardan nasıl yararlanılır?
IV.Bölüm: Pazar Yerleri ve Panayırlar
Pazar yerleri ve panayırların geçmişi. Cumhuriyet öncesinde Kastamonu’da panayırlar. Cumhuriyet dönemi Kastamonu panayırları. Taşköprü, Devrekâni, Ağlı Panayırları. 1950 sonrası Kastamonu panayırları: Gölveren, Ağlı, Bozkurt, Çatalzeytin, Devrekâni, Hanönü ve Taşköprü Panayırları.
1930’lu yıllarda pazar yerleri: Merkez ilçe, Araç, Cide, Daday, İnebolu, Küre, Taşköprü ve Tosya’da Pazar yerleri.
1950 sonrasında pazar yerleri: Merkez ilçe, Abana, Ağlı, Araç, Azdavay, Bozkurt, Cide, Çatalzeytin, Daday, Devrekâni, Doğanyurt, Hanönü, İhsangazi, İnebolu, Küre, Pınarbaşı, Seydiler, Şenpazar, Taşköprü ve Tosya’da pazar yerleri.
Dünden bugüne pazar yerleri ve panayırlar. Sözlük, kaynaklar.
Altı ve yedinci ciltler hakkındaki yazılarımızı bekleyiniz. Teşekkürler Ata Erdoğdu… Şimdilik beş kez kutluyoruz…
NAİL TAN
