Şehirde mest diken ayakkabıcı kalmadı sayılır
Kış aylarında ayakları sıcak tutması ve soğuktan koruması için ev içlerinde giyilen, sokağa çıkarken üzerine “cızlavet (Gislavad)” lastik geçirilip bota dönüştürülen mestler artık neredeyse tarih oldu. İlimizde mest üreten ayakkabıcı kalmadı gibi…
“Kış aylarında mest giyme geleneği her geçen gün azalıyor”diyen ayakkabı ve mest satıcısı Feyyaz Bodur, anlık durumu şöyle özetledi:
“Şu anda mest geleneğini yaşlı kesim azalarak da olsa sürdürmeye çalışıyor. Yeni nesil ise mest giymek yerine diğer bot ve ayakkabı türlerini seçiyor. Biz yine kışlık bot ve ayakkabıların yanında eski mesleğimizi sürdürüyor, lastik ayakkabı, mest lastiği, çorap mest, termal mest ve diğerlerini de bulunduruyoruz. İçi keçeli lastik ayakkabı kış ayında daha çok tercih ediliyor. Marka olarak da genellikle müşterilerimiz Samsun ilinden aldığımız Tor, Derby, Emek vs. marka lastik ayakkabı ve naylon ayakkabıyı tercih ediyorlar. Şimdi renkli, süslü naylon ayakkabılar da çıktı. Bunları da yeni nesil işlerinde ve köye gittiklerinde alarak giymeye başladı. Eski mestlerin yerini ayakkabı içine de giyilebilen çorap mestler alıyor. Eski lastik içine giyilebilen mestler artık tarih oluyor.
Artık ilimizde ve ilçelerimizde mest yapan kunduracı yok gibi. Olsa da bir iki kişi isteğe göre yapmaya çalışıyor. Onun haricinde ayakkabı ve botlar fabrikasyona döndü. Ayakkabıyı Konya ve İstanbul’dan, Lastik ve naylon ayakkabı çeşidini de Samsun’dan alıyoruz.”
4 kuşaktan bu yana süren aile mesleği ayakkabı yapımı ve tamirciliğini sürdüren Niyazi Conkar da şunları söyledi:
“Büyük dedelerimizden bu tarafa 250 yıldır ayakkabı yapımı ve tamir işleri ile uğraşıyoruz. Bu meslekte çalışarak emekli oldum, 60 yıldır hizmet verdiğim bu mesleğimi hâlâ sürdürüyorum. Artık bizden sonra yeni nesil, bizim işimizi yapacak nesil yetişmiyor. Her geçen gün bu meslek ile uğraşan azalıyor. Eski o kaliteli, dayanıklı, sağlıklı kösele ayakkabıyı yapan da yok. Kişiye özel yapım kösele ayakkabıyı yeni nesil bilmez. Artık yeni nesil kösele mesti de bilmez.
Ayakları sıcak tutması ve terletmemesi nedeniyle özellikle kış aylarının vazgeçilmezi olan mest, genç neslin fabrikasyon ayakkabılara yönelmesi nedeniyle tercih etmemesine karşın 50’li yaş ve üzerindeki insanların şimdilik tercihleri arasında. Osmanlı döneminde önemli deri işleme merkezlerinde yemenicilik kadar önemli bir yer tutan mest mesleği bugün ancak sayılı illerde ve sayılı ustalar tarafından sürdürülüyor.
Babalarımızın, dedelerimizin sağlık ve kıştan korunmak için giydikleri yine yapma özel kösele tabanlı mestlerde artık tarih oluyor. Bu mestleri antikacıların raflarında görüyoruz. Şimdi kösele mest yapan da kalmadı. Burada eskiden çok sayıda kişi hem mest hem de ayakkabı yapardı. Bu gelenek artık sona erdi. En son şehrimizde Missim Mehmet lakaplı Mehmet Yalnızoğlu eski usul lastik içine giyilen mest yapardı. O da artık işi bıraktı. Şimdi şehrimizde kösele tabanlı kaliteli ve sağlıklı mest yapan yok. Ayakkabıcılık ve imalatçılık teknolojiye yenildi. Şimdi fabrikasyon ayakkabı, bot ile çorap ve termal ince mestler yapılmaya başladı. Bunların çoğu da fabrikasyon ve kötü malzemeden yapıldığı için sağlıksız ve ayak sağlığına zarar veriyor. Eskiden kış yaklaştığında ayağı soğuktan koruduğu için mest giyme geleneği başlardı. Vatandaşlar mest yapan esnaflara giderek mestini rahat giyebilmesi için birkaç kez ayak ölçüleri kontrol edilirdi. Yine yıllar öncesi bayram ve özel günler için terzilerimiz takım elbise dikerdi. Her takım dikiminde 3-4 kez ölçü alınırdı. Ayakkabı ve meste olduğu gibi elbise de giyenlere ölçüler tam olarak otururdu ve vatandaşlar huzur bulur ve rahat ederdi. Şimdi yeni nesil bunların ne olduğunu da bilmez. O gelenekler birbir yok olmaya devam ediyor.
Ayakkabı Konya, Antep, İzmir, Manisa, İstanbul, Çorum gibi illerde üretilerek ilimize geliyor. Yine Tor, Derby, Emek gibi marka lastik ayakkabı, naylon ayakkabı da Samsun başta olmak üzere diğer bazı illerden şehrimize geliyor. Çorap ve termal mest de fabrikasyon yapılarak ilimize getirilip satışı yapılıyor. Safranbolu’da altı kösele olmayan tamamen deri ve el işçiliği, tek tek elde dikilen deri mest yapımı azda olsa devam ediyor. Konya ve Bafra’da da mest yapan ustalar az sayıda var. Tek tek elde dikilir, dana veya keçi derisinden yapılır. Ayağı terletmez, sıcak tutar ve sağlıklıdır. Bu mest geleneğinin azalması bizleri üzüyor. Yeni teknoloji imal edilen fabrikasyon çorap mest ve termal mest ayakkabı içine giyilebiliyor. Ama diğer mestin keyfini ise vermiyor” dedi.
Cengiz MUHZİROĞLU
