Cumhuriyet döneminin ünlü tarihçisi Ord.Prof.Dr. İsmail Hakkı Uzunçarşılı (1888-1977), Dr. Mustafa Eski’nin tespitine göre 1921-1922 yıllarında Kastamonu Sultanîsi/Abdurrahmanpaşa Lisesinde öğretmenlik yaparken Açıksöz gazetesinde 64 kadar makale ve 52 şiir yayımlamıştı. Makalelerinden bir bölümünde Kastamonulu meşhur bilim, sanat ve devlet adamlarından 23 kişiyi “Kastamonu Meşâhiri/Meşhurları” başlığı altında tanıtmıştı. Arap alfabesiyle basılmış bu yazıları Kastamonulu bilim insanı, Kastamonu Üniversitesi Emekli Öğretim Üyesi Dr. Mustafa Eski okuyup 1990 Bilgi Yılı anısına yayımlamıştı (Ankara 1990, 112 s.). Ağabeyim Özdemir Tan’la birlikte kaleme aldığımız on ciltlik Gurur Kaynağımız Kastamonulular biyografi ansiklopedisini yayımlarken bu kitaptan çok yararlanmıştık. Bu ansiklopediyle ilgili yayın taraması yaparken 24 Kasım 2009 günü TDK Kitaplığında Murat Uraz’ın Türk Edip ve Şairleri (İstanbul 1939) kitabının 37. sayfasında babasının Tosyalı olduğunu okuyunca çok heyecanlanmış, VIII. Ciltle (Ankara 2010, s.13-16) geniş özgeçmişini yayımlamış ayrıca Kastamonu gazetesindeki köşemizde de bu haberi okuyucuyla paylaşmıştık.
Diyanet İşleri Başkanlığındaki görevinden 2019 yılı başlarında emekliye ayrılan, Tosyalı değerli araştırmacı, yazar, hattat Mustafa Bektaşoğlu Tosya ünlüleriyle ilgili bir kitap yazmaktadır. Onun hazırlığında; meşhurların hayat hikâyeleri, eserleri bizim ansiklopedimize göre daha geniş yer alacaktır. Bu sebeple, bizim yazdıklarımızın dışında bütün kaynaklara başvurmaktadır. Taramaları sırasında Alaettin Gövsa’nın dört ciltlik Meşhur Adamlar Ansiklopedisi eserini de incelemiş, Uzunçarşılı bölümünün ( C III, İstanbul 1936, s. 800-801) fotokopisini bize getirip görüşümüzü sormuştur. Bu kitapta Uzunçarşılı’nın babasının Tosya’nın Kargı nahiyesinden olduğu yazılmıştır. Tosya’nın nahiyesi Kargı, 1936-1953 yılları arasında Kastamonu’nun bir ilçesiydi. Hiç unutmam, Kastamonu Abdülhakhamit İlkokulunda (1948-1953) Hayat Bilgisi derslerinde Kastamonu’nun ilçelerini sayarken Kargı’yı unutmazdık. Kastamonu haritasında da yer alırdı. Gövsa’nın bu tespitinden sonra, üzülerek Ord.Prof.Dr. İsmail Hakkı Uzunçarşılı’yı Kastamonu ve Tosya ünlüleri listesinden çıkarmak zorunda kaldık. Çünkü, kitabımızda bugünkü coğrafi sınırları dikkate almak zorundayız. Ansiklopedimizin VIII. Cilt, 13-16.sayfaları arasındaki biyografiyi üzülerek çıkarıyoruz. Tek kaynakla yetinmenin doğru olmadığını da bir kez daha anlamış oluyoruz. İnsanoğluyuz. Peygamber değiliz. Hata yapabiliriz. Önemli olan, hata yaptığımızı fark ettiğimiz an düzeltme ve özür dilemeyi bilmektir. Mustafa Bektaşoğlu’na bu fırsatı yarattığı için ayrıca teşekkür ederiz.
Dr. Mustafa Eski’nin baskıya hazırladığı, Uzunçarşılı’nın Kastamolu Meşâhiri/Meşhurlarıkitabında şu Osmanlı dönemi meşhurları tanıtılmaktadır: Tosyalı Koca Nişancı Celalzade Mustafa Çelebi, Tosyalı Salih Salahî Efendi, Halil Hayrettin Efendi, Moldovanî Ali Paşa, Halimî Abdulhalim Çelebi, Hafız Hüseyin Hüsnü Efendi, Sâdi Sadullah Efendi, Sırtlı Hoca Senâî Ali Efendi, Râtib Ebubekir Efendi, Reisülküttab Ulu Ârif Mehmet Efendi, Sadr-ı Esbak İzzet Mehmet Paşa, Hatipzade Muhyittin Mehmet Efendi, Reisülküttâb İsmail Efendi, Hasanzade Şeyh Şifâî Mehmet Efendi, Baltacı Mehmet Paşa, Elmas Mehmet Paşa, Kaptan-ı Derya Salih Paşa, Hattat Nâmi Mustafa Efendi, Canderecizade Şemsî Defterdar, Hasip Mehmet Efendi, Şeyh Lâli Mehmet Efendi, Hacı Ziyâettin Efendi, Azmi Numan Efendi. Bu şahsiyetlerden Baltacı Mehmet Paşa için de rahmetli Uzunçarşılı gibi illerin sınırlarının değişmesi olayı söz konusudur.
Ord.Prof.Dr. İsmail Hakkı Uzunçarşılı’yı Kastamonu’ya hizmetleri dolayısıyla saygıyla anıyoruz…
NAİL TAN
