Osmanlı Tarihi üzerine en geniş araştırmalar yapan Ord. Prof. İsmail Hakkı Uzunçarşılı 1888 yılında İstanbul’da doğdu. Darülfünun Edebiyat şubesinden 1912 yılında mezun oldu, Kütahya Lisesi’nde göreve başladı. Yunan işgali üzerine Kastamonu Lisesi’ne tayinedildi ve 29 Temmuz 1921 günü göreve başladı. Bir yıldan fazla hizmetten sonra 5 Ekim 1922 günü ayrıldı, Balıkesir’e atandı.1927-1950yılları arasında milletvekilliği görevinde bulundu. Üniversite reformundan sonra Edebiyat Fakültesi’nde hocalığa da devam etti. 1950’de siyasi hayattan ayrıldı,10 Ekim 1977’de İstanbul’da vefat etti.
İsmail Hakkı Uzunçarşılı Kastamonu’da bulunduğu sürede Açıksöz gazetesinde makaleler ve şiirler yazdı. Açıksöz’de 70 dolayında makalesi vardır. Bunların bazılarını “Kastamonu meşâhiri” başlığı altında yazmıştır. Bunlarınadları ve gazetenin sayı numaraları şu şekildedir: Tosyalı Koca Nişancı Celâlzade Mustafa Çelebi(279), Tosyalı Salih Selâhi Efendi(288), Halil Hayrettin Efendi(293), Moldovanî Ali Paşa(296), Halimi Abdülhalim Çelebi(301), Hafız Hüseyin Hüsnü Efendi(307), Sâdi Sadullah Efendi, Sırtlı Hoca Senâî Ali Efendi(345), Râtip Ebubekir Efendi(357), Reisülküttab Ulu Arif Mehmet Efendi(358), Sadr-ı Esbak İzzet Mehmet Paşa(372), Hatipzâde Muhittin Mehmet Efendi(377), Reisülküttab İsmail Efendi(387), Hasanzâde Şeyh Şifâî Mehmet Efendi(391), Baltacı Mehmet Paşa(411,412,413), Elmas Mehmet Paşa(417), Kaptan-ı Derya Salih Paşa(429), Hattat Nâmi Mustafa Efendi(501), Cenderecizâde Şemsi Defterdar(585), Hasip Mehmet Efendi(588), Şeyh Lali Mehmet Efendi(593), Hacı Ziyaettin Efendi(595), Azmi Numan Efendi(596), Rıfkı Mehmet Efendi(685).
Genel tarih konuları hakkında yazdığı makaleler ve gazetenin sayı numaraları şu şekildedir: Eski Valiler(271, 275), Abdurrahman Nurettin Paşa(284),Mehterhane(299), Halimi Çelebi Camii(318), Kastamonu Kütüphaneleri(321), Eski Belediye Teşkilatı, Subaşılık(324), Müftü ve Nakibüleşraf(321), Eski Zamanlarda Bir Şikâyet(334), Bir Ameliyat-ı Cerrahiye(336), Eski Zamanlarda İstanbul’a Hicret-i Memnu(339), Eski Zamanlarda Gayrimüslimlerden Cizye(343,344), İstiklâl-i Osmanî Münasebetiyle(373), Eski Zamanlarda Menzil ve Posta Teşkilatı(395,396), NasrullahCâmii(420), Mısır’ın İstiklali Münasebetiyle(432), Eslâfın Maarife Hizmeti(436), Eski Zamanlarda Mektep Ananeleri, Eski Zamanlarda Mektebe Başlama Merasimi(441), Açık Tuzak(453), Mütareke Teklifine Hükümetimizin Cevabı(457), Türkçe Hutbe Münasebetiyle(460), Sulh Şeraiti Arasında Dikenler(462), Kastamonu İlim Derneği(494), İstanbul Tezahüratı(582), Ferhat Mehmet Paşa ve Asâr-ı Hayriyyesi(594).
İsmail HakkıUzunçarşılıAçıksöz gazetesinde şiirler de yazmıştır. Bunların sayısı 48 olarak görülüyor.Şiirlerinden biri hariç “Hezârdinar” mahlasını kullanmıştır.Nazım şekli olarak daha çok gazel tarzını seçmiştir.Uzunçarşılı şair değildir, kendisinin böyle bir iddiası da yoktur. Şiirlerini amatör bir anlayışla yazmıştır. Şiirleri didaktik olmakla beraber, mizah ve hiciv tarzında olanlar da vardır.
Araştırıcılara bir kolaylık olması bakımından Uzunçarşılı’nınAçıksöz’de yazdığı şiirlerin adlarını ve gazetenin sayı numaralarını verdik: Hicretzede lisanından(284), Der tahassür-i akçe( 346),Arar(353), Kalmamış(356),Bugün(358),Gûnâgûn(360), Gibidir( 361), Geldikçe(366), Geldi(404), Geldi(410),Şarkı(414), Gazel(420), Havâî(425), Sen Geleli(426), Olmasın( 428), Görmedim(431), Alalım( 432), Vermez(435), Ramazan davulu(476), Ne gezer(436), Şarkı(439), Ararız(441), Nevruz(444), Bir fiske(447), Küçük Destan(451), Ne garip(453), Olsa da bir, olmasa da(455), Düştü(457), Neye döndü(459), Olmasa(462), Vazgeçemem(463), Davet(468),Ramazan davulu(472), Hezardinar’ın iftar listesi(474),Ramazan davulu(476), Olmasın(478), Erenler demine nefes(480), Ramazan davulu(481), Her telden(483), İzmir(484), Ramazan günleri(488), Edeceksin(489), Ramazan davulu(490), İftar(491), Tazarru(492), Eyledi(493), Her telden bir ses(495), Mumcuzadeye(499), Selman(523).
İsmail HakkıUzunçarşılı 1922 yılında; Abdulahad Nuri’nin çıkardığı Doğu dergisinin sorumlu müdürlüğünü yapmıştır. Burada da makaleleri ve inceleme yazıları vardır. Doğu dergisinin içeriklerini başka bir yazıda ele alırız.
Şiirlerine örnek olması bakımından “Savcı” mahlasıyla yazdığı İzmir şiirini örnek olarak okuyucuların bilgisine sunuyorum:
Ey Türk diyârının güzel ülkesi
Düşmanlar elinde inleyen İzmir.
Sensin yurdumuzun bir melikesi
Zafer günlerini bekleyen İzmir
Aşkın kalbimizde yâdın dillerde
Ah İzmir’im kaldın hâin ellerde
Kulaklar hep seni gamlı yellerde
Her gün evlâdını gözleyen İzmir.
Türk azmi bırakmaz seni düşmana
Ağlama öz vatan, artık ağlama
Kurtuluş yakındır müjdeler sana
Hicretin bizden gizleyen İzmir.
Öksüzler melcei köşen bucağın
Müşfikler yeridir asıl kucağın
Âşklarınkâbesi evin, ocağın
Firkat destanı söyleyen İzmir.
Sen bir tâcısın bu aziz vatanın
Gam çekme yasını vardır tutanın
Elinden alırız seni Yunan’ın
Hasretle bizleri özleyen İzmir.
–
MUSTAFA ESKİ
