Her yazarın, araştırmacının adını yüzyıllar boyu yaşatacak, yeni kuşak/nesillerin sık sık başvuracakları bir taç eseri vardır genellikle. Söz gelimi; Mehmet Âkif Ersoy denilince Safahat, Orhan Şaik Gökyay denilince Dedem Korkud’un Kitabı, Faruk Sümer denilince Oğuzlar, Bahaeddin Ögel denilince de Türk Mitolojisi eserlerinin akla gelmesi gibi. Ata Erdoğdu (d.1948, Daday Dereköy) dostumuzun da bizce taç eseri 7 ciltten oluşan Kastamonu Kültürü’dür. Hâlen 8. cilt üzerinde çalıştığını da biliyoruz… Bize soracak olursanız; “Ağabeyim Özdemir Tan’la birlikte hazırladığımız 10 ciltten oluşan Gurur Kaynağımız Kastamonulular’dır” derim.
Kitap yazanlar, hazırlayanlar 607 sayfadan oluşan bir kitabın nasıl bir yorucu çalışma sonucu, binbir emekle ortaya çıktığını çok iyi bilirler. Öyle sanıyorum, kesinkes inanıyorum ki 607 sayfadan oluşan Kastamonu’da eğitim, sağlık konularının incelendiği ve şehrin önemli kuruluşlarının tarihçelerinin yer aldığı Ekim 2021 başında Kastamonu’da yayımlanan 7.cildin ham malzemesi en az üç valizi doldurmuştur. Yine öyle sanıyorum ki, Ata Bey, bir eğitimci olduğundan en çok bu cildi yazarken keyif almıştır. Eksiğim, yanlışım olursa utanırım diyerek, en çok bu cildi yazarken yorulmuştur.
cildin konuları ve inceleme planı şöyledir:
I.Bölüm: Eğitim
Eğitim. Osmanlı dönemi eğitim kurumları: Islahhaneden Endüstri Meslek Lisesine, İdadiden Abdurrahmanpaşa Lisesine, Rüştiyeler, Dârülmuallimden Erkek Öğretmen Okuluna, Dârülmuallimâttan Kız Öğretmen Okuluna, Çiftçi Mektebi, Rum ve Ermeni Okulları. Cumhuriyet dönemi eğitim kurumları: Kız Ortaokulu, Kız Sanattan Kız Meslek Lisesine, Atabey Okulu, İsfendiyarbey İlkokulu, Abdülhakhamit İlkokulu, Muratbey/Gazipaşa İlkokulu, Cumhuriyet İlkokulu, Atatürk İlkokulu, Kırkçeşme İlkokulu, Halkevi/Halk Eğitim Merkezi, Göl Köy Enstitüsü/Göl İlköğretmen Okulu, Kız İlköğretmen Okulu, İmamhatip Lisesi, El Sanatları Merkezi, Ticaret Lisesi, Ziraat Meslek Lisesi, Merkez Ortaokulu, 23 Ağustos Ortaokulu. Diğer eğitim kurumları: Polis Meslek Lisesi, Kastamonu Üniversitesi. İlçelerdeki eğitim kurumları: Abana, Ağlı, Araç, Azdavay, Bozkurt, Cide, Çatalzeytin, Daday, Devrekâni, Doğanyurt, Hanönü, İhsangazi, İnebolu, Küre, Pınarbaşı, Seydiler, Şenpazar, Taşköprü ve Tosya ilçelerindekiler. 75. Yıl’da Kastamonu’da eğitim. 2014-2015 Öğretim Yılında Kastamonu’da eğitim.
II.Bölüm: Sağlık
Sağlık. Salgın hastalıklar: Covid-19, Sıtma, Verem, Çiçek, Kolera, Kızıl, Veba, Tifüs, İspanyol Gribi, Cüzzam, Frengi. Frengi Hastanesi, Kastamonu basınında frengi. Tedavi kuruluşları: Yılanlı Şifahanesi, Frengi ve Guraba Hastanesi, Devlet Hastanesi, Verem Savaş Dispanseri, Ballıdağ Sanatoryumu, SSK Kastamonu Hastanesi. Kastamonu’da eczaneler. İlçelerdeki sağlık kuruluşları. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp: Bardak çekme, sülük vurma, şifalı sular, türbe ziyaretleri, dua, dualı şerbet, köstek kesme, kurşun dökme. Doğum ve isim verme.
III.Bölüm: Geçmişe Bakış
Bu bölümde şehrin idari, kültürel, ekonomik hayatında önemli rolleri bulunan bina, park, fabrika, anıt vb. yapı ve kuruluşların tarihçeleri, mahallî basında yer alan haberlerin desteğiyle açıklanmaktadır. Bu bilgilerin topluca bulunduğu salname, yıllık benzeri yayımlar artık yapılmadığından Ata Erdoğdu’nun verdiği bilgiler daha da önem kazanmaktadır.
Kastamonu Kalesi. Liva Paşa Konağı. Askerlik Şubesi. Saat Kulesi. Vilayet Matbaası.Kastamonu’da yayımlanan gazeteler: Hapishane/Rıfat Ilgaz Kültür Merkezi. Gölveren kendir havuzları. Vilayet Konağı. Kışla. Kastamonu Müzesi. Kütüphane. Belediye Sarayı. Bankalar. Elektrik üretim tesisleri. Karayolu yapımı. Bakır üretimi. Yumurtacılık. Cumhuriyet dönemi fabrikaları. Kereste ticareti. Fidanlık. Gazi Stadyumu. Tosya Depremi. Adliye. Tekel İdaresi. Cumhuriyet Meydanı. PTT, Atatürk heykeli, büstü. İçme suları.Rum Mektebi/Vakıflar Öğrenci Yurdu. İlk uçak seferleri. Şeker Fabrikası. Teleferik hattı. Et Kombinası. Nasrullah Meydanı. Sinanbey Parkı. Yetiştirme Yurdu. Hüsnü Tandoğan Kapalı Spor Salonu. Karaçomak Barajı. Kastamonu Radyosu. Süt Fabrikası. Otogar. Sanayi Çarşısı. Kiremit ve Tuğla Fabrikası. İnönü Kışla Parkı. Yönetim değişiklikleri. Yongapan. Şehitler Anıtı. Atatürk ve Şerife Bacı Anıtı, OSB. İlçelerdeki önemli benzeri bina, kuruluş ve tesisler: Abana, Araç, Azdavay, Bozkurt, Cide, Çatalzeytin, Daday, Devrekâni, İnebolu, Küre, Taşköprü ve Tosya’da. Bu listeye KastamonuKent Tarihi Müzesi, Doğa Kültür Köyü, Vedat Tek Kültür Merkezi, UNESCO Dünya Mimari Listesine aday eserler, coğrafi işaret tescili almış ürünler de eklenebilir.
Cilt, sözlük ve kaynaklar alt bölüleriyle sona ermekte.
Takip edebildiğim, görebildiğim kadarıyla bazı illerimizin merak edilen bütün yönlerini içeren il ansiklopedileri var: Kayseri Ansiklopedisi ve Bursa Ansiklopedisi’ni gördük, inceledik. Ata Erdoğdu’nun 7 ciltlik Kastamonu Kültürü çalışması (8. Cildi Kastamonu’da Âfetler olarak hazırlanıyor.), yer yer Kastamonu Ansiklopedisi’ni hatırlatıyor ama ansiklopedi değil. Böyle bir ansiklopediyi hazırlayacak babayiğitlere, kahramanlara hazır bilgi, malzeme sunuyor.
- cildi sabırsızlıkla beklerken, 7. cilt dolayısıyla da Ata Erdoğdu hemşehrimizi 7 kez kutluyor, 7 kez teşekkürlerimizi sunuyoruz…
NAİL TAN
