İstiklal Savaşı yıllarında Millî Mücadele’ye katılmak üzere İnebolu-Ankara İstiklal Yolu’nda yürüyenlerden biri de sonradan ünlü bir romancı olacak Aka Gündüz’dü. Malta sürgünleri serbest bırakılınca hep İnebolu üzerinden Ankara’ya ulaşmışlardı.
Yrd. Doç. DR. Mustafa Eski’nin Açıksöz gazetesinde yayımlanan haberlere dayalı olarak yazdığı bir makaleye göre (Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S. 45, 1999, s. 1063); Aka Gündüz 17 Kasım 1921 günü Kastamonu’ya geldi. O tarihte bir şiir, üç hikâye, bir roman ile bir oyunu yayımlanmıştır. İstanbul’un önemli yazarlarından biri değildi. Bu sebeple şehre gelişi, ayrılışı Açıksöz’e fazla yansımadı. Kastamonu Sultanîsinde/lisesinde ünlü yazarlar için düzenlenen müsamereler onun için düzenlendi. Ancak, Kastamonu onu derinden etkilendi ve yazacağı romanlar için seçtiği mekânlardan biri oldu.
Asıl adı Hüseyin Avni Akgündüz olan yazar, 1885 yılında Manastır’da doğdu. Bnb. İbrahim Kadri Bey ile Melek Hanım’ın oğludur. İlköğrenimini Serez ve Selanik’te tamamlayıp Galatasaray Sultanîsine/Lisesinde bir süre okudu. Edirne ve Kuleli Askerî liselerinden sonra Harbiyeye girdiyse de hastalığı sebebiyle bitirmeden ayrıldı. Paris’te iki buçuk yıl kadar güzel sanatlar ve hukuk eğitimi aldı. İstanbul’a dönünce gazeteciliğe başladı. Tanin’de millî duygu yüklü yazılar yazdı. Mondros Mütarekesi’nden sonra İngilizler tarafından tutuklanıp Malta’ya sürüldü. Serbest bırakılınca İnebolu üzerinden Ankara’ya geçip Millî Mücadele’ye katıldı. 1932-1946 yılları arasında Ankara Milletvekili olarak TBMM’de görev yaptı.
Edebiyat dünyasına, 1901 yılında Mecnua-i Edebiye dergisinde yayımlanan bir şiiriyle ilk adımını attı. Malamat, Sabak, Servet, İzmir, Selanik ve Tanin gazetelerindeki yazılarıyla tanındı. Ömer Seyfettin’le tanışıp Genç Kalemler dergisinde yapmaya başlayınca ününe ün kattı. Şiirden sonra roman ve hikâyeye yöneldi. Millî Edebiyat akımına uygun bir sanat anlayışını benimsedi. Altı romanı sinema filmi olarak değerlendirilir:
Şiir: Bozgun (1918)
Roman: Kurbağıcık (1919), Bu Toprağın Kızları (1927), Dikmen Yıldızı (1928), Tank-Tango (1928), İki Sürgün Arasında (1929), Çapkın (1930), Yaldız (1930), Ben Öldürmedim (1933),Onların Romanı (1933), Üç Kızın Hikâyesi (1933), Üvey Ana (1933), Kokain (1933), Aysel (1933), Aşkın Temizi (1937), Çapraz Delikanlı (1938), Zekeriya Sofrası (1938), Giderayak (1939), Mezar Kazıcılar (1939), Yayla Kızı (1940), Belek (1941), Bir Şoförün Gizli Defteri (1943), Sansaras (1945), Eğer Aşk (1946), Bir kızın Masalı (1954).
Hikâye/Öykü: Türk Kalbi (1911), Türk’ün Kitabı (1913), Katırcıoğlu, Avcı Sultan Mehmet Devrinde 1508-1509 (1916), Hayattan Hikâyeler (1928), Demirel’in Hikâyeleri (1930), Demirel-Meçhul Asker-Gazi’nin Gizli Ordusu (1945), Türk Duygusu (1941).
Oyun: Muhterem Katil (1914), Yarım Türkler (1919), Köy Muallimi (1932), Yılmazların İkizleri (1932), Beyaz Kahraman (1932), Yarım Osman (1933), Gazi Çocukları İçin 1 (1933), Gazi Çocukları İçin 2 (1933), Gazi Çocukları İçin (1934), Mavi Yıldırım (1934), O Bir Devirdi (1938).
İnebolu Ankara yolculuğu sırasında Kastamonu ve Çankırı’yı geçip halkını tanıyınca etkilendi. Bazı romanlarında bu iki şehri de mekân olarak seçti. Başka bir yazımızda Aka Gündüz’ün Kastamonu’yla ilgili romanından söz edeceğiz.
Bazı yazılarında, oyunlarında Enis Avni, Ali Kemal, Muallim, Avni, Doğan, Seniha Hikmet, Enis Saffet ve Serkenkebir Efendi takma adlarını, imzasını kullanan yazar 7 Kasım 1958 tarihinde Ankara’da hayata gözlerini yumdu. Mezarı Cebeci Asri Mezarlığı’ndadır.
