Geçen haftaya kadar üryani eriği idi. Artık Kastamonu üryani eriği oldu. Yıllarca süren titiz ve sabırlı çalışma meyvesini verdi. Daday Belediye Başkanlığı’nın ısrarlı takibi sonucu üryani eriğinin nüfus kâğıdı çıkartıldı ve doğum yeri Kastamonu yazıldı.
Asıl adı “Alaerik”tir. Tüketilmeden önce soyulduğu için biz Kastamonulular ona“üryani eriği” demişiz. Yani bir nevi lakap takmışız; severiz lakap takmayı. Latince adı ise “Prunus Domestica”dır.
İki yıl önce valilik makamında Valimiz Sayın Yaşar Karadeniz başkanlığında yapılan Coğrafi İşaret toplantısında tüm il müdürleri, kaymakamlar ve belediye başkanlarının hazır olduğu toplantıda üryani eriğinin sunumunu yapma fırsatı Daday Belediye Başkanımız Sayın Hasan Fehmi Taş ile beraber bana nasip oldu.
Elimizde sağlam iki koz vardı; 1936 yılında Mahir Öğütçü tarafından yazılmış ‘Kastamonu’da Üryani Eriği (Alaerik)’kitabı ve Kastamonu Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi tarafından yapılmış ve uluslararası yayın olarak yayınlanmış araştırma raporu.
Mahir Öğütçü, 1936 yılında üryani eriğini masaya yatırmış ve 208 bin ağaç tespit etmiş; ağacını, hasadını, ürününü, hastalığını, iklimini hatta kimyasal terkibini yazıya dökmüş ve Akdeniz adalarına, Mısır’a kadar ihraç edilişini bile belgelemiş. Mekânı cennet olsun.
Kastamonu Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Öğretim elemanları
da, Sayın Doç. Dr. Soner Bilen yönetiminde günümüzde model organizma olarak en tercih edilen balıklardan alabalıklar üzerinde yapılan bir araştırma ile ‘… Bu sonuçlar özellikle üryani eriğinin tümör oluşumunu engellemede etkinlik gösterebileceği kanaatine ek olarak çok iyi bir antiviral etkiye sahip olduğu kanısını oluşturmaktadır. Ayrıca anti TNF-Alfa etkisiyle birlikte romatizmal hastalıkların tedavisinde de kullanılabilme potansiyelini ortaya koymaktadır. … aynı zamanda kansere karşı etkili bir destek ürün olduğu hususu belirlenmelidir. ’Sonucuna ulaşarak yayın yaptılar.
Yani,“Ye üryaniyi; tümör, romatizma, kansere karşı direncin artsın.” Ben söylemiyorum, Üniversite hocası söylüyor; dahası ispatlamış yayın yapmış. Bu araştırmaya kadar sadece bağırsaklara iyi geldiğini bilirdik.
Valimizin olumlu görüşü üzerine Daday Belediye Başkanımız Sayın Hasan Fehmi Taş tarafından görevlendirilen Daday Belediyesi Yazı İşleri Müdürü Sayın Hakkı Ayhan Çevik projeyi yazdığı gibi her hafta Türk Patent ve Marka Kurumu’ndan takibini yaparak Coğrafi İşaret Tescil Belgesinin alınmasında büyük emek sarf etti.
Daday’ın yıllar öne başladığı bir mücadeledir bu. 2013 yılından 2017 yılına kadar Daday Tarım İlçe Müdürlüğü tarafından Sayın Bayan Ömür Onur önderliğinde; Ondokuz Mayıs Üniversitesinden Ege Tarım Araştırma Enstitüsüne, Kastamonu Ticaret ve Sanayi Odasından Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsüne yazışmadık kurum bırakılmadı. 2016 yılında projesi bile yazıldı. Daday Tarım İlçe Müdürlüğü 2013 yılından günümüze kadar üryani eriği için her türlü desteği verdi.
Bu çalışmaların hepsi alınan Coğrafi İşaret Tescil Belgesinin bir basamağı oldu. Mahir Öğütçü’den günümüze emeği geçen herkese sonsuz teşekkürler.
Tabii ki, bu başarı bir sonuç değil bir başlangıç. Şimdi bize düşen; bu kadim meyveyi yetiştirmek, üretmek ve dünyaya pazarlamak. Yüzyıllardan gelen bilgi ve birikimi gelecek nesillere aktarırken bilim ve teknolojiyi kullanmak, organize olmak gerekirse kooperatifleşip hurma veya kayısı gibi markalaşmak.
Daday başta olmak üzere ilimizdeki tüm çiftçilerimize ve yatırımcılara duyurulur.
Ayrıca çok pahalı ve bulunmuyor haberiniz olsun.
Feza TİRYAKİ
