Bugün komşu ilimiz Bartın hakkında bir yazı yazmak geldi içimden. Bartın, Batı Karadeniz Bölgesi’nde eski bir şehir. Parthenios ırmağı kenarında kurulmuş; ismi de oradan geliyor, geçmişte önemli bir ithalat ve ihracat merkezi. Şehrin ne zaman kurulduğu tam bilinmese de M.Ö. 14. asra kadar uzanıyor. Yani günümüzden 3500 yıl öncesi. İlkinGaşkalar yaşamış; sonra Hitit, Firig, Lidya, Pers, Roma, Bizans dönemlerini görmüş. 1084’den itibaren Türklerin hakimiyetine geçmiş. 1461’de Osmanlı yönetimine dahil olupuzun yıllar Bolu sancağına bağlı kalmış, 1867’de ilçe olmuş,1924’de Zonguldak’a bağlanmış.
Bartın eski kültürlere beşiklik etmiş önemli bir yer. Buna karşın Zonguldak, kömürün bulunmasıyla ortaya çıkmış genç bir şehir. Coğrafî şartlar düşünülmüş olsa bile, Bartınlıların, kendi ifadelerine göre, bir işçi şehri olan Zonguldak’a bağlanmayı pek hoş karşılamadıkları anlaşılıyor. Buna benzer bir örnek de Safranbolu’dur. Karabük’te fabrika kurulunca yeni bir şehir oluşmuş, kadîm Safranbolu geri plana itilmiştir. Şehir kültürü öyle sanıldığı gibi fabrikalarla, modern binalarla, parklarla, paralarla filan birkaç asırda oluşmaz. Her ne ise konumuz kültürü tartışmak değil.
Cumhuriyet kurulunca yeni bir idarî düzenleme yapıldı. 1924’de Zonguldak’ın il olması tartışılırken, Bartın’ın da tekrar Bolu’ya bağlanması düşünülmüş. Halk buna itiraz ediyor. Eğer Zonguldak lağvedilecek ise, o zaman Bartın il olsun, şayet bu olmayacaksa Bolu’ya değil eski vilayetimizKastamonu’ya bağlanalım diyorlar. Gerekçeleri de haklı nedenlere dayanıyor:
- İlçenin ticareti iç Anadolu ile bağlantılıdır, Bolu ile ilgimiz yoktur. Kazanın çevresinde geniş bir orman sahası vardır. Zonguldak’la bile aramızda hiçbir inkişaf yokken Bolu’ya bağlanmak ekonomimizi etkiler.
- Yeni idare, devleti sağlam ekonomik temellere oturtmalıdır. Batıdan Filyos çayı, cenuptan Soğanlı çayı doğal sınır kabul edilmeli, Bartın vilayet merkezi olmalı; Amasra, Yenice, Küçenos, Ulus, Turna ormanları, Gökçebel dağı buraya bağlanmalıdır. Böylece Bartın bir kömür ve kereste memleketi olacaktır.
- İç kazalardan Çerkeş, Araç ve Daday’ın ürünleri ile Bartın’ın hinterlandındaki keresteler Bartın’dan ihraç ediliyor. İlçede 100’den fazla hızar ile 6 büyük kereste fabrikası vardır.
- Ereğli, Zonguldak demiryolu arazi şartları gereği daha pahalıya mal olacaktır. Halbuki Soğanlı suyu izlenerek yapılacak yol daha ucuz şekilde Bartın’a ulaşacaktır.
- Bartın’da 250 hane ve 15 bin nüfus ile muntazam bir çarşı bulunmaktadır.
- Bartın; doğal özelliğinden dolayı harp limanı olmaya çok elverişlidir.
Yukarıda özetlemeye çalıştığımız gerekçeleri sıraladıktan sonra şu dilekte bulunuyorlar:
“Ma’rûzât-ı sâlifemiz nazar-ı ehemmiyetle tetkik buyurulduğu takdirde, memleketimizin gerek Bolu ve gerekse Zonguldak’ta mevcut olmayan birçok evsâfı ve şerâit-i tabiiye ve iktisâdiyesi ve içeri memleketlerden tabiatın kendisine doğru tevcih ve imâle ettiği imtiyâzat-ı mahsusası hasebiyle bir vilayet merkezi halinde idaresi lüzumu müstebân buyurulacağı bedihidir. Binâenaleyh hiçbir alâka ve münâsebat-ı coğrafya ve iktisâdiyemiz olmayan Bolu’ya rabtından sarf-ınazar buyurulmasını, Zonguldak vilayetinin behemahal ilgası, teşkilât-ı mülkiye merkezlerinin dâhillerde vücûda getirilmesi hükûmet-i celîle-ialiyece kararlaşmış esâsat-ı müstahzaradan bulunuyorsa hem dâhil, hem sahil addedilebilecek mevkide bulunan kazamızın vilayet merkezine tahvilini, buna da imkân müsâade etmediği takdirde de bilcümle menâfi-i ticâriye ve münasebat-ı umumiyemizin tabii bağlarla merbut bulunduğu cihete, yani Kastamonu Vilayeti’nerabtımızı memleketin inkişâf-ı âtisi nokta-i nazarından ehemmiyetle niyaz ve istirham eyleriz.”
Belediye heyeti nâmına reis Hüseyin, meclis-i idare heyeti nâmınaHacıkadızâde Ömer, Ziraat Odası nâmına reis Beşemehmetzâde Hüseyin, Ticaret Odası nâmına reis Mustafa,Türkocağınâmına reis Beşemehmetzâde Mustafa, Halk Fırkası nâmınaYirmibeşzâde Hüseyin, kereste tüccarânınâmınaMehmethocazâdelerŞirketi,Samancızâde Galip, Muallimler Birliği nâmına reis İsmail, Yumurtacı tüccarânınâmınaKarakaşzâde Rahmi, motorcu tüccarı nâmınaYanıkzâde Hacı Hüseyin, esnaf cemiyetleri nâmınaAldıraklızâde Ahmet, inşaat-ı bahriye tersane sahipleri nâmınaKemikzâde Hacı Ömer, spor kulübü nâmına İhsan, sandalcılar şirketi nâmına kethüda.”
Bu yazının altında Hacıibrahimzâde Mustafa Kemal imzasının olduğunu da belirtelim. Doğaldır, sadece kaymakamın imzası yok.
Zonguldak lağvedilmemiş; onların da bu istekleri yerine getirilmemiş ve1924’de Zonguldak’a bağlanmışlar. Ancak ulaşım zorluğundan kaynaklanan sorunlar nedeniyleilişkiler zayıf kalmış. Şunu görmek lazım; il ile ilçe arasında kaynaşma olmazsa bir gün ayrılık zorunlu hale gelebiliyor. En güzel kaynaşma yol ve ekonomi ile sağlanıyor. 1991’de Bartın vilayet yapıldı ve 67 yıllık il olma özlemi de bitti.
MUSTAFA ESKİ
